Dadi dhayohne Cak Emha

Saben sasi neng sawijining pesantren ing Bantul, cedhak Yogyakarta, Emha Ainun Nadjib lan grup bande, Kyai Kanjeng nganake pementasan gratis. Neng program perbandingan agamaku ana akeh wong sing seneng Cak Emha amarga dhewe'e duwe wawasan amba bab Islam lan ide politik sing menarik uga. Saliyane imam, dhewe'e uga musisi sing apik, sing isa nembang, gawe geguritan, lan sapanuggalane, klebu ngripta karangan drama.

Kangngo acara sasen neng Bantul, Cak Emha ngrembug isu politik sak iki, nembang karo Kyai Kanjeng, lan ngundhangake wong liyane. Kaping kapisan tak melu, aku weruh grup musik saka Madura. Kaping kapindho ana kurang luwih sepuluh korban lendhut panas Lapindo neng Sidoarjo lan sawetara wong Samin, ya iku wong Jawa sing nolak sedaya babagan modhern.

Emha wawancara korban Lapindo bab deritane. Dhewe'e ngrembug masalahne kanthi nesu amarga korbane ora ditindak adil dene pemerintah. Sakwise kuwi dhewe'e ajak dayoh saka mancanegara nyang dhuwur. Tegese, aku lan sakwijining doesn saka Amerika! Aku lan Bu Nelly, munggah panggange, njur diwawancarai. Emha takon bab Amerika lan piye gaweaan kita neng Indonesia. Dhewe'e takon aku bab tindakan sing lumrah neng Amerika nanging ora lumrah neng Indonesia. Dhewe'e kandha, "Neng AMerika ora apa-apa yen kita ndemek sirahne wong, nanging yen neng Jawa dianggep kasar yen mangkono." Aku nyauri "Sing bisane didemek siranhe kuwi waung Pak!" Pas ngucap aku wedi aku ora sopan, nanging jebule kabeh wong sing melu padha kenpingkel-pingkel. Sakwise wawancara aku lan Bu Nelly, wong Samin nyritake cara uripe nganggo basa Jawa. Kombinasi sing menarik ta, wong landa sing ngambeg karo wong Jawa sing nolak kabeh babagan mancanegara (lan saka negara Indonesia uga!).

dina kiamat Amerika

Dina iki aku maca artikel koran bab dina kiamat Amerika. Para ahli tembe mburi nulis bab apa sing isa dumadi seket taun ngarep. Aku ora ngerti sakdurune yen ana wong sing nyambut gawe minangka 'ahli tembe mburi' nanging jebule wong iki dibayar dene perusahaan gede kanggo nulung gawe rencana lan strategi. Biasne ahli iki mung gawe ramalan kanggo sepuluh taun, nanging sok-sok gawen ramalan sing luwe suwe uga. Karepe kanggo nulung para politikus mikir masalah sing arep teka, umpamame lelara anyar sing bebebaya banget kaya flu manuk utawa "pemanasan donya."

Miturut artikele ana patang cara sing isa dumadi. Sing kapisan, akeh musibah gedhe dumadi sakjroning sak utawa rong dasawarsa. Musibah iki luwih kaya banjir Katrina katimbang seranga sanga-sewelas. Yen Amerika diserang wong saka mancanegara utawa teroris, wangsulane biasane gawe Amerika luwih nasionalis lan luwih kuat. Nanging yen ana musibah kaya Katrina sing disebake korupsi utawa pemerintah sing ora becis, wong Amerika ora ngandel maneh karo pemerintah lan akhire yek'e ora gelem dadi wong amerika maneh. Yek'e negara sing luwih cilik dibentukake (misale negara Texas utawa negara California).

Kapindho, Pemerintah nasional dadi kegedhean lan ora efisien maneh. Dadi wong amerika sepakat gawe negara sing luwih cilik. Iki dibandingke karo Serikat Soviet. Bedane, Serikat Soviet kuwi klebet akeh negara cilik sing duwe budaya lan basa dhwewe. Ning Amerika kabeh warga nganggo basa Inggris (kejaba imigran anyar) lan wong kerep pindah saka tlatah nyang tlatah liyane. Dadi ora patia mlebu akal yen Amerika bubrah tanpa alasan cetha.

Katiga, pemerintah donya dadi luwih penting lan negara amerika ora penting maneh. Umpamame Serikat Bangsa-Bangsa dadi kuwawa mrentah warga saka kabeh negara. Aku ora patia ngandel teori iki amrga PBB ora patia kuwat lan wong Amerika umume ora seneng pengaruh saka mancanegara. Yak'e yen ana musibah donya lan serangan sing gedhe banget teori iki isa dumadi.

Kapapat, Amerika diserang dene pemimpin sing kuwat banget kaya Mao utawa Hitler nanging adoh luwih kuwat. Iki isa dibayangake.. negara Eropa meh bubrah amarga Hitler dhisik, nanging Amerika kuwat banget lan duwe lindungan alam amarga ana samudra gedhe neng batasane, dadi iki uga ora patio mlebu akal.

Yake kanggo sak iki Amerika isih slamet, nanging sing mesthi sakwijining dina amerika arep tiba. Yek'e kuwi musibah, nanging yek'e mung owahan alam.

bengi budaya

Saben taun SEASSI nganakake bengi budaya. Saben basa kudu gawe tontonan. Kelas basa Jawa gawe wayang bab kleting kuning. Aku wedi sakwise ngrungoake pambuka saka Bob Bickner amarga dhewe'w kandha tontonane mung isa limang menit. Presentasi basa jawa meh 15 menit! Awake dhewe cepet nyekake critane supaya ora kesuwen. Bu Nona kandha wis ana kupu-kupu jroning wetenge lan aku uga ngrasa mangkono. Sakdurunge bengi budaya wiwit, Mbak Hillary kandha yen kita kilangan sak-transparensi kanggo proyektore. Aku melayu bali omah nanging ora ana, dadi aku rada kesel lan kucewa ing wiwite banegi budaya uga. Urutane kelompok ora tinentu sakdurunge, dadi kita ora ngerti jam pira arep wiwit. Jebule kita kelompok dakdurunge sing kapisan. Tegese kita kudu ngenteni suwe lan krasa gugup suwe sakdurunge isa main. Tujukna, wayange rada apik lan tak kira wong sing nonton seneng.

Lebaran neng Congkrang

Semester kapisan aku mulang neng Indonesia aku diajak preinan neng desane muridku. Desane neng Jawa tengah ing desa jenenge Congkrang sing ora adoh saka Temanngung. Kita mangkat jam 5 esuk saka Jogja Ngyogya lan nganti neng Congkrang mengko awon. Bise wis penuh banget, apa maneh kanggo aku amarga sikilku rada dawa. Neng bis muridku kandha desane durung ana listrik dadi yen wis bengi arep genih banget. Muridku wis adoh luwih tuwa saka aku amarga dhewe'e melu program S2. Dhewe'e wis dadi bhiku agama buda nanging isih seneng gojegan amarga jebule wis ana listrik neng desane. Dhewe'e ngapusi wae! Nanging aku durung ngerti yen arep ana masalah sing luwih abot, ora kanggo mripatku, kanggo wetengku.

Neng desa kuwi, kabeh wong mampir neng omah tanggane kanggo Idul Fitri kanggo nuwun pungapunten karo wong sing luwih tuwa lan sesrawungan karo kabeh kancane. Ora mung wong Islam melu tradhisi kuwi, dadi muridku melu uga. Neng saben omah mesthi dimenehi jajan. Iki sing dadi masalahne, amarga aku lan muridku mampir nyang meh rong puluh omah. Lan amarga aku wong landa, aku dimenehi malah luwih akeh panganan. Kancaku wis ngerti cara nolak panganane, nanging aku ora ngerti. Yen aku nyoba kandha, "aku ora isa mangan maneh" wonge ora nampa lan isih mrentah aku mangan. Aku dimanehi sarapan limang kaping, ngombe sirup luwih saka sepuluh kaping, lan mangan roti, kacang, kue sing ora isa dipetung. Akhire aku meh ora isa ngulu maneh lan meh mukok. Muridku mung ngguyu weruh aku. Malah bhikku isa nakal!

Wulan

Wingi aku nonton film anyar judhule "Wulan" (Moon).  Film kuwi ditontonake ning bioskop Sundance neng pusat blanja Midvale.  Papane satenane ing Wulan ing tembe mburi (taune ora tentu).  Tokohne mung sawong astronaut jenenge Sam sing nyambut gawe ning tambang Helium.  Sakliyane dhewe'e ana komputer jenenge Gerty sing nulung dhewe'e, umpamae kanggo masak, potong rambut,  nambani, malah kaperluan rasa.  Komputer kayane tanggap lan setiya karo Sam.  Masalahne, wis suwe Sam ora isa nelepon keluwargane utawa dhuwerane neng Amerika amarga sarana komunikasi wis bubrah.  Sakwise telug taun neng tambang kuwi Sam kangen banget karo bojo lan anake.  Tujukna, mung rong minggu maneh dhewe'e isa bali amarga kontrake meh rampung.   Ing wiwite film, ana masalah.  Sam wis wiwit weruh lelembut!  Apa Sam wis dadi kenther?  Sakwijining dina dhewe'e kudu nyang jaba stasiune nganggo montor amarga ana mesin tambang sing rusak.  Pas mlebu mesine, dhewe'e weruh wong wedok ning jaba.. mokal amarga ora ana oksygen! Dhewe'e njur nabrak karo mesine.  Sakwise kuwi dhewe'e tangi ning satsiun maneh.  Piye dhewe'e bali?  Kenapa dhewe'e ora kelingan tabrakane lan ora duwe bekas luka?  Lan kenapa dhewe'e krasa Gerty duwe rahasia?  

Film iki dudu film sing lumrah, nanging jebule menarik banget lan duwe akeh isu sing menarik bab teknologi, kapribadian manungsa, lan realitas.  Senadyan mung ana sithik tokoh, filme isih dramatis lan ana gojegan uga.  Mangga nonton!

genjer-genjer

Dina iki aku krungu lagu sing wis tak senengi neng kantore guru basa indonesia lan Jawa. Lagune Genjer-Genjer lan penyanyine Bing Slamet. Lagu iki kondhang sak iki amarga diarani "lagu PKI" nanging critane luwih rumit. Tembungan lagu iki diripta dene Muhammad Arief, wong Banyuwangi sing nyeksike deritane wong banyuwangi wektu kalenggahane Jepang. Wong cilik ora duwe pangenan dadi kudu mangan sing aneh, kaya jangan genjer. Mengko Muh. Arief dadi wong PKI. Lagune dadi kondhang banget taun sweidakan sakwise direkam penyanyi kondhang kaya Bing Slamet lan Lilis Suryani. Sakwise G30S, lagu iki dipleset penulis ning koran anti-komunis Harian KAMI. Genjer-genjer didadeake Jenderal-Jenderal kanggo nggambarake piye wong PKI milara para jenderal. Dadi lagune diarani lagu PKI lan amarga sasuwene Orde Baru babagan PKI diarani jahat lan asor, lagu iki diarani lagu sing bebaya. Nanging sak iki Indonesia luwih bukak lan wong-wong padha seneng karo lagu iki maneh. Lagune pancen apik lan nggambarake critane wong melarat ning indonesia karo edane politik neng Indonesia.

Wayang mBeling ala Amrik

Perang Kembang Ing Wana Alaska

Sunata Utama
Kemis Wage 9 Juli 2009

Tokoh-tokohipun:

Obama: Satriya alus lan ratu adilipun negara Amrik. Lair minangka rayi blasteran saking tiyang alit. Ibunipun tiyang Kansas nanging ramanipun tiyang Afrika.

Semar: Punakawan sakti ingkang biasanipun dados penasihat keluargi Pandawa. Piyambakipun dados rewangipun Obama saksampunipun Obama manggen wonten Jawi nalika alit.

Petruk: Larenipun Semar. Piyambakipun setiya nanging lakonipun asring kasar.

Dubiya: Nami aslinipun Buta Cakil. Rumiyen ngapusi tiyang Amrik lajeng dados presiden Amrik ngagem undang-undangan “W”. Sak punika pados kuasa malih wonten Negara Alaska.

Dick-gog: Biasanipun dados penasihat Korawa ngagem asmanipun Togog, nanging kagem sak punika dados “Dick,” rewang kaliyan wapresipun Dubiya.

(Obama kaliyan rewang setyanipun Semar mlampah-mlampah wonten wana nggayuh toya angen-angen ingkang suci.)

Adegan

Obama: awake dhewe durung isa ngaso Semar, amarga kudu cepet-cepet golek banyu angen-angen suci kuwi..

Semar: Inggih ndara kula, toya punika menawi saget mbiyantu negara Amerika ingkang geger-gegeran amargi kirang angen-angen.

Obama: Piye ketoke banyu suci kuwi, Semar. Kowe mesthi wis tau weruh banyu kuwi.

Semar: Leres ndara kula. Rumiyen, sakderengipun njenengan lair, kula nate ngombe toya punika. Wekdal punika, toyanipun dados es amargi hawanipun punika asrep sanget. Sakderenge kula saget ngombe, kula kedah, nuwun sewu, ngentuti es ngantos dados banyu malih.

Petruk: Tak kira kowe ngentuti soto ayamku wingi Semar! Wetengku lara sak iki. Kepengin ngentut!

Semar: Ojo nggrundel Truk, anggep wae entutku kuwi bumbu istimewa!

Obama: Semar, elinga Semar, miturut Dewi Michelle aku namung isa mangan panganan sing organic, sithik kalorine, lan resik!

Semar: Nuwun sewu ndara, kula mung ngentutui sopipun Petruk mawon supados piyambakipun mboten kuru sanget. Raganipun njenengan sampun kiyat, dados mboten mbetahaken entut kula.

Petruk: Sing kuru sapa? Ndara Obama luwih kuru ketimbang aku!

Semar: Nanging yen kowe wis weruh foto Ndara Obama ning gisik Hawaii (http://www.huffingtonpost.com/2008/08/14/obama-bodysurfs-in-hawaii_n_119070.html) , kowe mesthi wis ngerti yen Obama iki isih nggantheng. Beda banget karo kowe sing kaya gangsir lara!

Obama: Lhadahlah! Iki alas ngendi, Semar… kok sunya banget ta?

Semar: Punika naminipun wana Alaska, ndara. Laladen punika geger amargi rajanipun nembe lengser keprabon. Kawit lengseripun tlatah punika dados geger-gegeran. Kewan-kewan sami ajrih amargi gustinipun mandhap saking ibukota, mbetha pistol kaliyan nesa-nesu.

Petruk: Atos-atos, ndara, piyambakipun mboten remen tiyang Amrik! Tiyang wonten negara punika banger!

Semar: Hus, cukup Truk, kowe mingkem wae ya! Nanging Petruk bener ndara, njenengan kedah waspada amargi wana niku ndrawasi sanget.

Obama: Iya Semar, aku ngerti, nanging aja wedi ya, aku nduwe gaman pusaka sing ampuh.

Petruk: Lha, kok mak bedunduk ana akeh manuk ngoceh! Yek’e penggemare ndara Obama wis ngerti yen Obama lagi tindak maring alas iki. Mesthine yo golek wahyu!

Obama: Apike awake dhewe ngenteni wae, ya.

Dubiya (Cakil): Kirakooa! Sapa wong iki sing wani mlebu alasku! Sapa! Sapa! Sapa!

Dick-gog: Mesthi terroris! Teroris saking mancanegara utawi teroris saka negara punika, ingkang cetha… teroris ndara!

Dubiya: Yek’e kowe bener Gog.

Dick-gog: Kita kedah kiyat bilih kita ajeng ngastani gegebengan niku ndara. Sultananipun sampun lengser keprabon, dados kita saget dados raja malih!

Dubiya: Tegese aku, ya, aku sing arep dadi raja maneh!

Dick-gog: Pancen mekaten ndara ingkang inggil kula! (Emane aku kudu dadi ratu lumantar goblog iki!)

Dubiya: Aja wedi Gog, yen aku wis dadi raja Alaska, kowe isa dadi patih BBMku. BBMe akeh banget.

Dick-gog: Matur nuwun ndara kula, nanging kula namung purun padosi para teroris!

Dubiya: Piye anggonmu ngerti yen wong iku teroris utawa ora?

Dick-gog: Wah, pitakenan ingkang sae sanget, ndara! Teroris punika wonten kathah gagrag! Wonten ingkang andhap kaliyan ingkang inggil. Ingkang kera kaliyan lema. Ingkang enem kaliyan ingkang sepuh.

Dubiya: Pokoke, wong sing ora nggantheng kaya aku.

Dick-gog: Inggih ndara, nanging tiyang nggantheng saget dados teroris ugi. Tandanipun, tiyang saking mancanegara, utamanipun tiyang saking tlatah ingkang sugih BBM! BBM punika mboten aman menawi dipungadha tiyang sanes!

Dubiya: Tegese, wong sing ora nerima demokrasi kaya aku!

Dick-gog: Inggih ndara!

Dubiya: Kirakooa! Swara sapa kuwi! Coba tak takoni! Satriyaaa! Sapa jenengmu? saka ngendi asalmu? Arep menyang ngendi?

Petruk: Apa ana wedhus sing lara wetenge?

Dubiya: Wedhus?! Astafirlah! Wedhus?! Aku Dubiya! Raja Amrik, sultan Alaska, pakubuwana saka Texas! Akeh sing wani karo aku lan akeh sing wis tak gebang! Sapa rajamu si kuru kuwi!

Petruk: Kayane wedhus iki wis mabuk kakean mangan suket! Aku Petruk, rewange Raden Obama. sapa jenengmu wedhus?

Dubiya: Aku uwis ngancurake akeh negara! Kanggo mateni kowe mung perlu sedhelok wae. Sapa satriya sigit kuwi? Dhewe’e bocah utawa gendhing?

Petruk: Wah, uwis picek tenan iki, ora genah!

Semar: Wong picek iki gendeng amarga wis kelangan kekuasa'ane.

Obama: Tepangaken, nami kula Obama, pangeran saking negara Amrik.

Dubiya: Iku alasku Obama! Lunga, aja nggaglak “arrúgala” ku! (Arrugala kuwi bayeme wong sugih.)

Dick-gog: Wah, tembungipun alus sanget. Mokal yen piyambakipun tiyang Amrik! Mesthi tiyang saking mancanegara!

Dubiya: Hanyak hanyak! Wong mancanegara? Tegese…

Dick-gog: Teroris!

Petruk: Wah, mokal! Ndoro Obama punika ratu adilipun Amrik. Piye, kok, teroris dadi ratu?

Dubiya: Yen Petruk isa dadi ratu, teroris mesthi isa uga!

Dick-gog: Tandhane cetha! Piyambakipun lantip, kera, saget kathah basa… kirane mboten wonten tiyang Amrik ingkang lantip, kera, kaliyan saget basa mancanegara!

Dubiya: Satriya! Kowe saka negara ngendi? Arab? Afrika? Teroristan?

Petruk: Afrika kuwi dudu negara! Ampun serik dara, wong niku namung goblog mawon.

Semar: Ngatos-atos ndoro, tiyang goblog niku mbebayani!

Dubiya: Babo babo! Sapa sing goblog? Kowe, paklik lutung!

Petruk: Wah, kayane kowe ora lulus kelas loro Dub! Kowe anak lutung! Ayo diapalke.

Dubiya: Wah, ojo dolan karo aku! Aku Dubiya! Ratu Amrik, sultan Alaska, pakubuwana saka Texas!

Petruk: Siji loro telu

astane sedeku

Mirengake bu guru

Menawa didangu!

Dubiya: Apa swara kuwi! Aja sembrono karo aku Truk! Aku panguasa sing paling gedhe ing alas iki, ing negara iki, lan ing donya iki!

Petruk: Ora ngerti lagu bocah-bocah sekolah, ategeas durung disekolahke Dub!

Dubiya: Gog, aku arep nggebang sak iki!

Dick-gog: Sabar bos ndara, langkung sae panjenengan ngagem gaman ingkang langkung manjur, inggih punika, “pecut toya.”

Dubiya: Pecut toya? Tegese milara sedayane? Boes!

Dick-gog: Dudu milara! Pecut toya punika alat kagem “mbiyantu dados prasajan” kemawon.

Dubiya: Horeg-horeg!! Ayo awake dhewe milara teroris punika!!

Dick-gog: Inggih, kita enggal “mbiyantu dados prasajan”!

Dubiya: Ngrasake banyu panasku!

Petruk: Wah, yen kepengin nguyuh aja ning kene Dub!

Semar: Atos-atos ndara, toyanipun ndrawasi! Kula ngagem entut kula kangge ngalahaken “pecut toya” punika!

Dick-gog: Banger sanget!

Dubiya: Astafirlah! Aku arep nggebang wae! Modar satriya teroris!

Obama: Aja ngadhang lakuku buta!

(perang)

Dubiya: Sedaya wong mesthi kalah karo aku! Nyerah satriya sigit! Raimu sing ayu arep tak rusakake!

Obama: Wis cukup Dubiya! Aku seneng damai, nanging aku ora tega karo dursila.

(Perang: Dubiya nyawataken Kerisipun)

Obama: Aku kepeksa nganggo gamanku!

(Obama wiwit pidhato ngagem swantenipun ingkang sekti).

Petruk: Wah swarane! Gaman sing kuat banget!

(Peksi-peksi wana padha ndomblong, uler-uler wit padha nangis, malah Dick-gog ngguyu)

Dubiya: Astafirlah!

(Krisipun Dubiya dhawah kaliyan njerit “Obama!” Dubiya kaliyan Dick-gog ambruk, semaput)

Petruk: Ndara, enggal mateni buta jahat punika!

Obama: Ora susah Truk, tak kira ambune saka entute Semar isa mateni dhewe’e.

Semar: Atos-atos ndara. Buta Dubiya sampun dipunkalahaken, nanging taksih wonten buta sanesipun ingkang malah langkung bebaya kaliyan tancip. Piyambakipun langkung galak tinimbang segawon umbaran. Asmanipun, Rara Paliniwati!

Obama: Ora opo-opo Semar, sing penting awake dhewe golek banyu angen-angen kanggo nulungi warga Amrik sing perlu angen-angen anyar.

Petruk: Ya wis! Sing penting aku ngadohi angin-angin Semar lan golek banyu angen-angen supaya isa adus!